Биринчи ҳадис

عن أبي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ سَتَكُونُ فِتَنٌ الْقَاعِدُ فِيهَا خَيْرٌ مِنْ الْقَائِمِ وَالْقَائِمُ فِيهَا خَيْرٌ مِنْ الْمَاشِي وَالْمَاشِي فِيهَا خَيْرٌ مِنْ السَّاعِي وَمَنْ يُشْرِفْ لَهَا تَسْتَشْرِفْهُ وَمَنْ وَجَدَ مَلْجَأً أَوْ مَعَاذًا فَلْيَعُذْ بِهِ. (رواه البخاري مسلم).

Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳудан ривоят. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Яқинда фитналар* бўлади. Ўша пайтда ўтирган одам турган одамдан кўра яхшироқдир. Турган одам юргандан кўра яхшироқдир. Юрган одам югургандан кўра яхшироқдир. Кимки фитналарга юзма-юз чиқса, фитна уни йиқитади. Кимки қочадиган ёки яширинадиган жой топса, бас ўша ерга яширинсин». (Бухорий ва Муслим).

__________

* Ибн Ҳажар: «Фитна – подшолик талашишдаги ихтилофлар оқибатидан пайдо бўладиган, ким ҳақу ким ноҳақ билиб бўлмайдиган чигаллик». (Фатҳул-борий, 13/34).

* * *

Иккинчи ҳадис

عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ أَنَّهُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يُوشِكُ أَنْ يَكُونَ خَيْرَ مَالِ الْمُسْلِمِ غَنَمٌ يَتْبَعُ بِهَا شَعَفَ الْجِبَالِ وَمَوَاقِعَ الْقَطْرِ يَفِرُّ بِدِينِهِ مِنْ الْفِتَنِ. (رواه البخاري).

Абу Саид разияллоҳу анҳудан ривоят. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Мусулмоннинг энг яхши моли қўй бўлиб, унинг кетидан эргашиб, тоғлар чўққисига, водийлар бағрига кетади – фитналардан динини олиб қочади». (Бухорий).

* * *

Учинчи ҳадис

عَنْ أَبي هُرَيْرَةَ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ يُقْبَضُ الْعِلْمُ وَيَظْهَرُ الْجَهْلُ وَالْفِتَنُ وَيَكْثُرُ الْهَرْجُ قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ وَمَا الْهَرْجُ فَقَالَ هَكَذَا بِيَدِهِ فَحَرَّفَهَا كَأَنَّه يُرِيدُ الْقَتْلَ (البخاري).

Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳудан ривоят. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Илм кўтарилади, жаҳолат ва фитналар тарқалади, «ҳарж» кўпаяди». Ё Расулуллоҳ, «ҳарж»* нима, деб сўрашди. Расулуллоҳ қўлларини айлантириб, қатлга ишора қилдилар». (Бухорий).

__________

* «Алҳарж» – охир замондаги фитналар ва қатлнинг кўпайиши. (Лисонул-араб, 2/369).

* * *

Тўртинчи ҳадис

عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ – صلى الله عليه وسلم – «وَالَّذِى نَفْسِى بِيَدِهِ لاَ تَذْهَبُ الدُّنْيَا حَتَّى يَأْتِىَ عَلَى النَّاسِ يَوْمٌ لاَ يَدْرِى الْقَاتِلُ فِيمَ قَتَلَ وَلاَ الْمَقْتُولُ فِيمَ قُتِلَ» .فَقِيلَ كَيْفَ يَكُونُ ذَلِكَ؟ قَالَ: «الْهَرْجُ. الْقَاتِلُ وَالْمَقْتُولُ فِى النَّارِ».(رواه مسلم).

Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳудан ривоят. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Жоним Унинг қўлида бўлган Зотга қасамки, то одамлар устига қотил нима учун ўлдирганини, ўлдирилган нима учун ўлдирилганини билмай қоладиган кун келмагунча дунё тугамайди». Бу қандай бўлади, деб сўрашди. Расулуллоҳ дедилар: «Ал-ҳарж. Ўлдирган ҳам, ўлдирилган ҳам дўзахда». (Муслим).

* * *

Бешинчи ҳадис

عن أبي هُرَيْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ – صلى الله عليه وسلم – «لاَ تَحَاسَدُوا وَلاَ تَنَاجَشُوا وَلاَ تَبَاغَضُوا وَلاَ تَدَابَرُوا وَلاَ يَبِعْ بَعْضُكُمْ عَلَى بَيْعِ بَعْضٍ وَكُونُوا عِبَادَ اللَّهِ إِخْوَانًا. الْمُسْلِمُ أَخُو الْمُسْلِمِ لاَ يَظْلِمُهُ وَلاَ يَخْذُلُهُ وَلاَ يَحْقِرُهُ. التَّقْوَى هَا هُنَا». وَيُشِيرُ إِلَى صَدْرِهِ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ «بِحَسْبِ امْرِئٍ مِنَ الشَّرِّ أَنْ يَحْقِرَ أَخَاهُ الْمُسْلِمَ كُلُّ الْمُسْلِمِ عَلَى الْمُسْلِمِ حَرَامٌ دَمُهُ وَمَالُهُ وَعِرْضُهُ». (مسلم).

Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳудан ривоят. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Бир-бирингизга ҳасад қилмангиз, молингизни мақтаб баҳосини оширмангиз, бир-бирингизни ёмон кўрмангиз, узилишиб кетмангиз, бирингиз иккинчингизнинг савдоси устига савдо қилмасин. Аллоҳнинг ака-ука бандалари бўлингиз. Мусулмон – мусулмоннинг биродари. Унга зулм қилмайди, уни ёрдамсиз ташлаб қўймайди, таҳқирламайди. Тақво мана бу ердадир». Уч марта шундай деб кўкракларига ишора қилдилар. «Инсоннинг мусулмон биродарини таҳқирлаши унинг ёмонлигига кифоядир. Ҳар бир мусулмоннинг қони, моли ва обрўси икинчи мусулмон учун ҳаромдир». (Муслим).

* * *

Олтинчи ҳадис

عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ عَنِ النَّبِىِّ – صلى الله عليه وسلم – أَنَّهُ قَالَ فِى حَجَّةِ الْوَدَاعِ:

«وَيْحَكُمْ – أَوْ قَالَ وَيْلَكُمْ – لاَ تَرْجِعُوا بَعْدِى كُفَّارًا يَضْرِبُ بَعْضُكُمْ رِقَابَ بَعْضٍ» .(رواه مسلم).

Абдуллоҳ ибн Умар разияллоҳу анҳумодан ривоят. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам видолашув ҳажида айтдилар: «Ҳолингизга вой – мендан сўнг бир-бирингизнинг бўйнингизни чопадиган кофирларга айланиб кетмангиз». (Муслим).

* * *

Еттинчи ҳадис

عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ مَنْ حَمَلَ عَلَيْنَا السِّلَاحَ فَلَيْسَ مِنَّا. (رواه البخاري).

Абдуллоҳ ибн Умар разияллоҳу анҳумодан ривоят. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Кимки бизга қарши қурол кўтарса, бас у биздан эмас». (Бухорий).

* * *

Саккизинчи ҳадис

عن محمود بن لبيد – رضي اللّه عنه – قال: إنّ رسول اللّه صلّى اللّه عليه وسلّم قال:

«اثنان يكرههما ابن آدم، يكره الموت، والموت خير للمؤمن من الفتنة، ويكره قلّة المال، وقلّة المال أقلّ للحساب». (رواه أحمد والبغوي وأورده الألباني في الصحيحة).

Маҳмуд ибн Лабийд разияллоҳу анҳудан ривоят. Расулуллоҳ соллалоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Икки нарса борки, одам боласи уни ёмон кўради. У ўлимни ёмон кўради. Ўлим эса мўмин учун фитнадан кўра яхшироқдир*. У моли кам бўлишини ёмон кўради. Моли кам бўлиш эса ҳисоб бериш учун енгилдир». (Аҳмад, Бағавий, Албоний).

____________

* Ибн Ҳажар: «Фитналарга қўшилиб кетишдан кўра ўлим афзалроқдир». (Фатҳул-борий, 20/65).

* * *

Тўққизинчи ҳадис

عن أُسَامَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ أَشْرَفَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَلَى أُطُمٍ مِنْ آطَامِ الْمَدِينَةِ فَقَالَ هَلْ تَرَوْنَ مَا أَرَى إِنِّي لَأَرَى مَوَاقِعَ الْفِتَنِ خِلَالَ بُيُوتِكُمْ كَمَوَاقِعِ الْقَطْرِ». (رواه البخاري).

Усома разияллоҳу анҳудан ривоят. У киши деди: Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам Мадина қўрғонларидан бирига кўз тикиб дедилар: «Мен кўраётган нарсаларни кўраяпсизларми? Мен уйларингиз орасида худди ёмғир ёғадиган мавзелар каби фитна ёғиладиган ўринларни кўраяпман»*. (Бухорий).

___________

* Ибн Ҳажар: «Ҳадисда (Мадинада – тарж.) уйлар оралаб фитналар тарқалиши ҳақида хабар берилган. Токи, мусулмонлар шунга тайёр бўлсинлар ва уларга аралашиб қолишдан сақлансинлар. Аллоҳдан сабр тилаб, ёмонликлардан нажот беришини сўрасинлар». (Фатҳул-борий, 20/65).

* * *

Ўнинчи ҳадис

عَنْ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- إِذَا أَمْسَى قَالَ «أَمْسَيْنَا وَأَمْسَى الْمُلْكُ لِلَّهِ وَالْحَمْدُ لِلَّهِ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ اللَّهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ خَيْرِ هَذِهِ اللَّيْلَةِ وَخَيْرِ مَا فِيهَا وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّهَا وَشَرِّ مَا فِيهَا اللَّهُمَّ إِنِّى أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْكَسَلِ وَالْهَرَمِ وَسُوءِ الْكِبَرِ وَفِتْنَةِ الدُّنْيَا وَعَذَابِ الْقَبْرِ». (رواه البخاري ومسلم واللفظ له).

Абдуллоҳ разияллоҳу анҳудан ривоят. У киши дедилар: Расулуллоҳ соллалоҳу алайҳи ва саллам кеч кирган пайтда айтар эдилар: «Биз ва жамики подшоҳлик Аллоҳники бўлган ҳолда кечга кирдик. Ҳамд Аллоҳга бўлсин. Аллоҳдан бошқа ҳеч бир худо йўқ. Унинг бирор шериги йўқ. Эй Аллоҳим, мен Сендан бу кечанинг яхшилигидан ва кеча ичидаги нарсаларнинг яхшилигидан сўрайман. Сендан бу кечанинг ёмонлигидан ва кеча ичидаги нарсаларнинг ёмонлигидан паноҳ сўрайман. Эй Аллоҳим, мен Сендан ялқовликдан, жуда қартайиб кетишдан, хунук қариликдан, дунё фитнасидан ва қабр азобидан асрашингни сўрайман«. (Бухорий ва Муслим).

* * *

Ўн биринчи ҳадис

عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ اسْتَيْقَظَ لَيْلَةً فَقَالَ: «سُبْحَانَ اللَّهِ مَاذَا أُنْزِلَ اللَّيْلَةَ مِنْ الْفِتْنَةِ مَاذَا أُنْزِلَ مِنْ الْخَزَائِنِ مَنْ يُوقِظُ صَوَاحِبَ الْحُجُرَاتِ يَا رُبَّ كَاسِيَةٍ فِي الدُّنْيَا عَارِيَةٍ فِي الْآخِرَةِ». (رواه البخاري).

Умми Салама разияллоҳу анҳодан ривоят. Бир куни тунда Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам уйғониб, дедилар: «Субҳаналлоҳ, Аллоҳ бу кеча қанча фитна нозил қилди! Яна қанча хазиналар нозил қилди! Ҳужра аҳлларини ким уйғотади? Эҳ, бу дунёда қанча кийимлилар Охиратда яланғочдирлар!». (Бухорий).

* * *

Ўн иккинчи ҳадис

عن عبد الله قال: قال لنا رسول الله صلى الله عليه و سلم: «إنكم سترون بعدي أثرة وأمورا تنكرونها». قالوا فما تأمرنا يا رسول الله؟ قال: «أدوا إليهم حقهم وسلوا الله حقكم». (رواه البخاري والنسائي وأبو داود).

Абдуллоҳ ибн Масъуддан ривоят. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Сизлар яқинда мендан кейин ўзини ҳаммадан устун қўйишни ва ҳаммангиз рад этадиган ишларни кўрасиз». Одамлар сўрашди: Шунда бизни нимага буюрасиз, эй Расулуллоҳ? У киши дедилар: «Уларнинг ҳақларини адо этинг, ўзингизнинг ҳақингизни Алллоҳдан сўранг». (Бухорий, Насоий, Абу Довуд).

* * *

Ўн учинчи ҳадис

عَنْ أَبِي مُوسَى عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «إِذَا مَرَّ أَحَدُكُمْ فِي مَسْجِدِنَا أَوْ فِي سُوقِنَا وَمَعَهُ نَبْلٌ فَلْيُمْسِكْ عَلَى نِصَالِهَا أَوْ قَالَ فَلْيَقْبِضْ بِكَفِّهِ أَنْ يُصِيبَ أَحَدًا مِنْ الْمُسْلِمِينَ مِنْهَا شَيْءٌ». (رواه البخاري).

Абу Мусодан ривоят. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Сизлардан қайси бирингиз ёнида ўқлари билан бизнинг масжидимиздан ёки бозоримиздан ўтса, бас унинг тиғидан ушлаб олсин» дедилар. Ёки: «Кафти билан чангаллаб олсин, токи улардан бирон нарса мусулмонлардан биронта одамга тегиб кетмасин», дедилар. (Бухорий).

* * *

Ўн тўртинчи ҳадис

عن عَبْدُ اللَّهِ، قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «سِبَابُ الْمُسْلِمِ فُسُوقٌ وَقِتَالُهُ كُفْرٌ». (رواه البخاري).

Абдуллоҳ ибн Масъуддан ривоят. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Мусулмонни сўкиш – фосиқлик, у билан уруш қилиш кофирликдир». (Бухорий).

* * *

Ўн бешинчи ҳадис

عَنْ أَبِى بَكْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: «إِذَا الْتَقَى الْمُسْلِمَانِ بِسَيْفَيْهِمَا فَالْقَاتِلُ وَالْمَقْتُولُ فِى النَّارِ» .(رواه البخاري ومسلم).

Абу Бакрадан ривоят. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Икки мусулмон бир-бирларига қиличлари билан тўқнашар эканлар, бас ўлдирган ҳам, ўлдирилган ҳам дўзахдадир». (Бухорий ва Муслим).

* * *

Ўн олтинчи ҳадис

عَنْ ثَوْبَانَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم «إِنَّ اللَّهَ زَوَى لِىَ الأَرْضَ فَرَأَيْتُ مَشَارِقَهَا وَمَغَارِبَهَا وَإِنَّ أُمَّتِى سَيَبْلُغُ مُلْكُهَا مَا زُوِىَ لِى مِنْهَا وَأُعْطِيتُ الْكَنْزَيْنِ الأَحْمَرَ وَالأَبْيَضَ

وَإِنِّى سَأَلْتُ رَبِّى لأُمَّتِى أَنْ لاَ يُهْلِكَهَا بِسَنَةٍ بِعَامَّةٍ وَأَنْ لاَ يُسَلِّطَ عَلَيْهِمْ عَدُوًّا مِنْ سِوَى أَنْفُسِهِمْ فَيَسْتَبِيحَ بَيْضَتَهُمْ

وَإِنَّ رَبِّى قَالَ يَا مُحَمَّدُ إِنِّى إِذَا قَضَيْتُ قَضَاءً فَإِنَّهُ لاَ يُرَدُّ وَإِنِّى أَعْطَيْتُكَ لأُمَّتِكَ أَنْ لاَ أُهْلِكَهُمْ بِسَنَةٍ بِعَامَّةٍ وَأَنْ لاَ أُسَلِّطَ عَلَيْهِمْ عَدُوًّا مِنْ سِوَى أَنْفُسِهِمْ يَسْتَبِيحُ بَيْضَتَهُمْ وَلَوِ اجْتَمَعَ عَلَيْهِمْ مَنْ بِأَقْطَارِهَا – أَوْ قَالَ مَنْ بَيْنَ أَقْطَارِهَا – حَتَّى يَكُونَ بَعْضُهُمْ يُهْلِكُ بَعْضًا وَيَسْبِى بَعْضُهُمْ بَعْضًا» . (رواه مسلم).

Савбон разяллоҳу анҳудан ривоят. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Аллоҳ менга ерни «жамлаб» берди – мен унинг машриқлари ва мағрибларини кўрдим. Умматимнинг ҳукмронлиги ернинг менга «тўплаб» кўрсатилган нуқтасигача етади. Менга икки – қизил ва оқ – хазина берилди*.

Мен Раббимдан умматимни оммавий қаҳатчилик билан ҳалок қилмаслигини ва улар устидан уларнинг илдизларини қурита оладиган ўзларидан бошқа бирор душманни ҳукмрон қилиб қўймаслигини сўрадим.

Раббим менга деди: «Эй Муҳаммад, агар Мен бирор нарсага ҳукм қилсам, бас у асло рад этилмас. Мен сизнинг умматингизга уларни оммавий қаҳатчилик билан ҳалок қилмаслик ва – агар ўзлари бир-бирларини ҳалок қилмасалар ва бир-бирларини асирга олмасалар – ернинг ҳамма бурчакларидан йиғилиб келганда ҳам уларнинг илдизларини қурита оладиган, ўзларидан бошқа бирор душманни улар устидан ҳукмрон қилиб қўймасликни ато қилдим». (Муслим).

__________

* «Икки хазинадан мурод олтин ва кумушдир. Бу Форс ва Шом подшоҳлари Кисро ва Қайсарнинг хазиналари эди». (Шарҳун-наваий, 18/13).

* * *

Ўн еттинчи ҳадис

عَنْ عَامِر بْن سَعْدٍ عَنْ أَبِيهِ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أَقْبَلَ ذَاتَ يَوْمٍ مِنَ الْعَالِيَةِ حَتَّى إِذَا مَرَّ بِمَسْجِدِ بَنِى مُعَاوِيَةَ دَخَلَ فَرَكَعَ فِيهِ رَكْعَتَيْنِ وَصَلَّيْنَا مَعَهُ وَدَعَا رَبَّهُ طَوِيلاً ثُمَّ انْصَرَفَ إِلَيْنَا فَقَالَ صلى الله عليه وسلم سَأَلْتُ رَبِّى ثَلاَثًا فَأَعْطَانِى ثِنْتَيْنِ وَمَنَعَنِى وَاحِدَةً سَأَلْتُ رَبِّى أَنْ لاَ يُهْلِكَ أُمَّتِى بِالسَّنَةِ فَأَعْطَانِيهَا وَسَأَلْتُهُ أَنْ لاَ يُهْلِكَ أُمَّتِى بِالْغَرَقِ فَأَعْطَانِيهَا وَسَأَلْتُهُ أَنْ لاَ يَجْعَلَ بَأْسَهُمْ بَيْنَهُمْ فَمَنَعَنِيهَا .(رواه مسلم).

Омир ибн Саъд ўз отасидан ривоят қилди. Бир куни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Мадинанинг юқори томонидан кела туриб, Бани Муовиянинг масжиди олдидан ўтдилар. Масжидга кириб икки ракъат намоз ўқидилар. Биз ҳам у киши билан бирга намоз ўқидик. Расулуллоҳ Раббиларига узоқ дуо қилдилар, сўнг бизга юзланиб дедилар: «Мен Раббимдан учта нарсани сўрадим. Иккитасини берди, биттасини бермади. Раббимдан умматимни қаҳатчилик (қурғоқчилик) билан ҳалок қилмаслигини сўрадим, буни берди. Ундан умматимни сувга ғарқ қилмаслигини сўрадим, буни берди. Ундан умматим орасида урушлар бўлмаслигини сўрадим, буни бермади». (Муслим).

* * *

Ўн саккизинчи ҳадис

عن زينب بنت جحش أنها قالت استيقظ رسول الله صلى الله عليه و سلم من نومه وهو محمر وجهه وهو يقول: «لا إله إلا الله. ويل للعرب من شر اقترب. فتح اليوم من ردم يأجوج ومأجوج» وعقد بيديه عشرة. قالت زينب: قلت يا رسول الله أنهلك وفينا الصالحون؟ : قال: إذا كثر الخَبَثُ. (رواه ابن ماجه قال الشيخ الألباني : صحيح).

Зайнаб бинти Жаҳшдан ривоят. Бир кеча Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам уйқуларидан юзлари қизарган ҳолда бундай деб уйғондилар: «Ла илаҳа илллаллоҳ! Яқинлашиб келаётган ёмонликдан арабларнинг ҳолига вой! Бугун Яъжуж-Маъжуж тўғонидан мана бунча очилди». Шундай деб қўлларини букиб, ўн ишорасини қилдилар*. Мен дедим: «Ичимизда яхши инсонлар бўлса ҳам ҳалок бўламизми?» У киши дедилар: «(Ҳа), агар ёмонлик кўпайса». (Ибн Можа).

__________

*Қўлни мушт ҳолига келтириб, бош бармоқни тик тутилса, араб ёзувидаги ўн рақами ҳосил бўлади. Бундан мурод Яъжуж-Маъжуж йўлида очилган тешикнинг миқдорини англатишдир. (Тарж.)

* * *

Ўн тўққизинчи ҳадис

عن فسيلة قالت سمعت أبي يقول: سألت رسول الله صلى الله عليه و سلم فقلت يا رسول الله امن العصبية ان يحب الرجل قومه قال لا ولكن من العصبية ان ينصر الرجل قومه على الظلم. (رواه أحمد. تعليق شعيب الأرنؤوط : حديث حسن).

Фасила отасидан ривоят қилади. Мен отамнинг бундай деганларини эшитдим: «Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан сўрадим: «Эй Расулуллоҳ, инсон ўз қавмини яхши кўриши «асабийят»данми?* Расулуллоҳ дедилар: «Йўқ, лекин киши ўз қавмига зулм устида ёрдам бериши «асабийят»дандир». (Аҳмад; Арнаут: ҳасан).

__________

*العصبية 1) уруғчилик руҳи, 2) қабилалараро келишолмаслик руҳи; ашаддий тарафкашлик, кўр кўрона берилганлик… 3) муросасизлик (Аннайм, 542).

* * *

Йигирманчи ҳадис

عَنْ جُنْدَبِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْبَجَلِىِّ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: «مَنْ قُتِلَ تَحْتَ رَايَةٍ عُمِّيَّةٍ يَدْعُو عَصَبِيَّةً أَوْ يَنْصُرُ عَصَبِيَّةً فَقِتْلَةٌ جَاهِلِيَّةٌ. (رواه مسلم).

Жундаб бин Абдуллоҳ Ал-Бажалийдан ривоят. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Кимки уруғчиликка чақирган ёки уруғчиликни қўллаган ҳолда кўр фитна байроғи остида ўлдирилса, бас унинг ўлими жоҳилият ўлимидир». (Муслим).